Michael Pröbsting, Rewolucyjnej Komunistycznej Tendencji Międzynarodowej (RCIT), 12 czerwca 2018, www.thecommunists.net
W naszej niedawno opublikowanej książce „Światowe perspektywy 2018: Świat brzemienny w wojny i powstania ludowe” poświęciliśmy rozdział wydarzeniom politycznym i gospodarczym na Półwyspie Koreańskim. Zarysowaliśmy tam tło imperialistycznej agresji przeciwko Korei Północnej i konieczność zajęcia przez marksistów pozycji rewolucyjnego defensjonizmu, aby pokonać USA i ich sojuszników. [1]
Poza rozwinięciem kwestii charakteru Korei Południowej jako imperialistycznego państwa, skupiliśmy naszą analizę na trwającej transformacji Korei Północnej ze stalinowskiej gospodarki planowej w kapitalistyczną pół-kolonię. Wyjaśniliśmy, w oparciu o marksistowską analizę wydarzeń politycznych i gospodarczych w minionych latach, że Rubikon kapitalistycznej restauracji w Korei Północnej został przekroczony i że nie jest uzasadnione, aby dłużej postrzegać ten kraj jako państwo robotnicze.
Oczywiście nasza analiza, że Korea Północna stała się kapitalistyczna, nie zmienia naszego stanowiska w kwestii jej obrony przed imperialistycznymi wrogami. Jednak kluczowe znaczenie ma właściwa ocena charakteru reżimu Kim Jong-una w celu oceny wewnętrznych praw jego rozwoju, a także wewnętrznych sprzeczności.
Krótkie streszczenie analizy RCIT
W naszej analizie zawartej w wyżej wymienionej książce, RCIT doszła do wniosku, że reżim stalinowski Korei Północnej przekształcił się w ostatnich latach z biurokratycznej kasty w klasę panującą. Opracowaliśmy gdzie indziej kryteria, które określają, czy taka transformacja ma miejsce: „Kiedy możemy stwierdzić, że miała miejsce taka kapitalistyczna restauracja? Odpowiedź brzmi: kiedy stalinowski biurokratyczny rząd robotniczy zostaje zastąpiony lub przekształca się w burżuazyjny rząd restauratorski. Burżuazyjny rząd restauratorski to taki, który jest zdecydowany, zarówno w słowach, jak i w czynach, aby przywrócić kapitalistyczny sposób produkcji, tzn. zdecydowanie wystąpić przeciwko planowanym stosunkom własności na rzecz stworzenia gospodarki kapitalistycznej opartej na prawie wartości.” [2]
Nowa klasa panująca Korei Północnej z pewnością nie jest pozbawiona wewnętrznych sprzeczności. Można śmiało powiedzieć, że ta klasa składa się - tak jak w przypadku Chin i Wietnamu - zarówno z funkcjonariuszy partyjnych związanych ze „starymi” sektorami gospodarki planowej, jaki i tych, którzy są blisko związani lub częściowo identyczni z nową warstwą Donju, czyli „czerwonych kapitalistów”.
Ta kapitalistyczna transformacja przejawiła się m.in. ogromną ekspansją sektora rynku prywatnego. Reżim promuje tworzenie takich prywatnych rynków i w rezultacie liczba zatwierdzonych przez rząd rynków w Korei Północnej podwoiła się do 440 od 2010 r. Według niedawnej oceny Lee Byung-ho, dyrektora wywiadu Korei Południowej, co najmniej 40% procent populacji w Korei Północnej jest obecnie zaangażowane w jakąś formę przedsiębiorstwa prywatnego. [3] Istnieją szacunki, że sektor prywatny odpowiada obecnie nawet za połowę PKB.
Nie oznacza to, że proces kapitalistycznej restauracji został zakończony. W rzeczywistości taki proces trwa zwykle kilka lat, jak widzieliśmy w innych krajach po 1989-1991. Jednakże, jak już wspomnieliśmy, Rubikon został przekroczony. W wyniku tego procesu zadanie północnokoreańskiej klasy robotniczej uległo zmianie - podobnie jak w Chinach i Wietnamie: nie stoi przed nią już zadanie politycznej rewolucji przeciwko stalinowskiej biurokracji, ale rewolucji społecznej przeciwko rządzącej klasie stalinistów-Donju.
W tym artykule nie zamierzamy powtarzać analizy RCIT zawartej w książce. Chcemy raczej przedstawić naszym czytelnikom dodatkowe informacje, które stały się publiczne w niedawnej przeszłości. Duże zainteresowanie Koreą Północną zaowocowało publikacją kilku opracowań i artykułów na temat jej rozwoju społeczno-gospodarczego, które naszym zdaniem w pełni potwierdzają naszą analizę. Jak pokażemy poniżej, dostarczają one mocnych dowodów na rzecz naszej oceny, że proces kapitalistycznej restauracji został przyspieszony, odkąd Kim Dzong-un przejął władzę w 2011 roku.
„Gospodarka rynkowa z wielkim sektorem państwowym”
Różni ekonomiści, którzy badali transformację gospodarki Korei Północnej w ostatnich latach, doszli do wniosku, że reżim przekształcił się w gospodarkę rynkową ze znaczącym sektorem państwowym. Andrei Lankov, ekspert ds. Korei Północnej na seulskim Uniwersytecie Kookmin i dyrektor Korea Risk Group, o którym już wspomnieliśmy w naszej poprzedniej analizie, stwierdził w niedawno opublikowanym artykule: „W państwie stalinowskim chodzi o kontrolę centralną, o wysoce scentralizowaną gospodarkę nakazową. Oni już tego nie mają, stracili gospodarkę nakazową.” [4]
Przy innej okazji Lankov podsumował: „Stają się bardzo kapitalistyczni”. Nazwał również Kim Dzong Una najbardziej prorynkowym przywódcą, jakiego kiedykolwiek miała Korea Północna. [5]
Oczywiście reżim w Pjongjangu podąża za chińskim modelem przejścia od gospodarki planowej do gospodarki rynkowej, ponieważ łączył się on z utrzymaniem ciągłości elity rządzącej.
Odkąd reżimu rozpoczął reformy gospodarcze w 2011 r., zaszły poważne zmiany, które przyczyniły się do wprowadzenia kapitalistycznego prawa wartości. Artykuł opublikowany przez dziennikarzy Bloomberga mówi, że te reformy pozwalają „kierownikom fabryk na ustalanie pensji, znajdowanie własnych dostawców oraz zatrudnianie i zwalnianie pracowników. Spółdzielnie rolnicze zostały zastąpione przez rodzinny system zarządzania, który doprowadził do znacznie większych zbiorów. Rząd zaczął nawet tolerować prywatne przedsiębiorstwo w ograniczonym zakresie. (...) Chociaż rząd zaprzecza, że porzucił stary system socjalistyczny, dowody są niezaprzeczalne: według niektórych szacunków sektor prywatny odpowiada obecnie nawet za połowę PKB.” [6]
Andray Abrahamian, inny ekonomista, który intensywnie uczył umiejętności biznesowych Koreańczyków z Północy pod egidą singapurskiej organizacji pozarządowej Chosun Exchange, dochodzi do tego samego wniosku: „Jest to gospodarka mieszana, która bardzo odstępuje od niegdysiejszej gospodarki nakazowej. Lepiej jest myśleć o niej jako o gospodarce rynkowej z ogromnym sektorem państwowym, który jest pod pewnymi względami zintegrowany z tą gospodarką i pod pewnymi względami od niej odrębny. Zatem duże przedsiębiorstwa państwowe muszą stosować zasady rynkowe, aby przetrwać i dobrze się rozwijać. Ale także dużo mniejszych przedsiębiorstw powstaje, a także konkuruje. Wstydliwie nie uznają jeszcze własności prywatnej, ale sporo dzieje się w szarej strefie.” [7]
Kolejnym przykładem świadomej prokapitalistycznej polityki reżimu jest tak zwana Giełda Chosun [Chosun Exchange]. Jest to projekt - "Chosun" jest rodzimym słowem oznaczającym Koreę - który uczy Północnych Koreańczyków podstaw „przedsiębiorczości”, tj. szkoli przyszłych kapitalistów i menedżerów. Działa od 11 lat. Według raportu, organizacja ta współpracuje z setkami zagranicznych profesjonalistów, aby wyszkolić tysiące potencjalnych ludzi biznesu w Korei Północnej. Działalność tej organizacji pozarządowej koncentruje się na biznesie, finansach, prawie i polityce gospodarczej. [8]
Jak wskazaliśmy w naszej analizie, nowa kapitalistyczna klasa Donju jest ściśle powiązana z rządzącą biurokracją. Wielu z nich angażuje się w projekty partnerstwa publiczno-prywatnego. Znanym przykładem jest Ri Sol-ju, żona Kim Jong-una. Nic dziwnego, że wiele reprezentatywnych projektów gospodarczych Kima to takie place zabaw dla bogatych jak kurorty narciarskie i nadmorskie.
Daniel Pinkston, ekspert ds. stosunków międzynarodowych z Troy University w Seulu, donosi: „Ciekawym aspektem ekonomii politycznej jest to, że lojaliści reżimowi mają przyznane prawa własności, aby móc angażować się w działania rynkowe. Ten, kto prowadzi działalność w branży telefonii komórkowej lub prowadzi przemyt używanych samochodów, kontroluje to i uzyskuje przychody, a państwo może kontrolować te prawa własności.” [9]
Kolejną oznaką postępu restauracji kapitalistycznej jest udana reforma monetarna. Profesor Steve Hanke z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa opublikował niedawno artykuł w „Forbes”, jednym z najważniejszych magazynów biznesowych USA, w którym pokazał, że Kim Jong-un pokonał problem hiperinflacji, który nękał Koreę Północną pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. Hiperinflacja w kraju osiągnęła najwyższy poziom na początku marca 2010 r., kiedy miesięczna stopa inflacji osiągnęła 926%. Jednak reżimowi udało się usunąć problemy gospodarcze poprzez politykę „spontanicznej 'dolaryzacji' i 'prywatyzacji'”, jak to określił Hanke. W rezultacie, chiński juan i dolar amerykański odgrywają dziś znaczącą rolę na ogromnym czarnym rynku, na którym można je wymieniać na stabilnym poziomie z północnokoreańskim wonem.
„Podejście Kim Dzong-una do spontanicznej ‘dolaryzacji’ i ‘prywatyzacji’ sprawdziło się znacznie lepiej niż twierdzi prasa i eksperci ds. spraw międzynarodowych. Wystarczy spojrzeć na poniższy wykres kursów wymiany KPW/USD. Najważniejsza cena wolnorynkowa w Korei Północnej jest bardzo stabilna od 2012 r. Ceny ryżu również są stabilne od 2012 r. Sugeruje to, że widmo inflacji nie wydaje się nawiedzać Koreę Północną.” [10]
Inne niedawno opublikowane badanie dotyczące Korei Północnej przedstawiło te same wnioski: „Nieformalny kurs wymiany dla wona jest wyjątkowo stabilny od 2013 r., po okresie hiperinflacji w następstwie rewaluacji waluty w 2009 r.” [11]
W rezultacie reżim Kim Dzong-una był w stanie, pomimo sankcji, zainicjować okres wzrostu od 2011 r. Według najnowszych szacunków wydanych przez Centralny Bank Korei na Południu, który śledzi działalność gospodarczą Korei Północnej, PKB Korei Północnej rosło (choć w niewielkim tempie) każdego roku z wyjątkiem roku 2015.. [12]
Kto zostanie nowym imperialistycznym panem?
Z tą prorynkową polityką związany jest znaczny wzrost handlu zagranicznego od 2011 r. Przynajmniej przed nałożeniem niedawnych surowych sankcji handel zagraniczny stanowił prawie połowę rocznej produkcji mierzonej PKB. [13]
W ostatnim dziesięcioleciu Chiny stały się najważniejszym partnerem handlowym Korei Północnej. Chiny odpowiadają obecnie za ponad 90% obrotu handlowego Pjongjangu.
Jak stwierdziliśmy w naszej analizie kapitalistycznej restauracji w Korei Północnej, kraj ten nie ma szans na odgrywanie dominującej roli ze względu na swoją małą i zacofaną gospodarkę. Przeciwnie, staje się kapitalistyczną pół-kolonią. Jako taki będzie on zdominowany przez inne, imperialistyczne mocarstwa. Pytanie brzmi: które?
Oczywiście Korea Południowa, sama będąca państwem imperialistycznym, będzie odgrywać ważną rolę. [14] Już w przeszłości Seul wspierał bliskie stosunki gospodarcze. Rzeczywiście istnieją silne czynniki, które mogłyby sprzyjać takiemu rozwojowi wypadków. Biorąc pod uwagę bliskość kulturową i językową, czebole z Korei Południowej - jak nazywa się wielkie korporacje w tym kraju - chętnie skorzystają z okazji, by wykorzystać wyjątkowo tanią siłę roboczą na północy. Robili to już w przeszłości, kiedy oba kraje prowadziły wspólny między-koreański Kompleks Przemysłowy Kaesong - park fabryczny w północnym mieście granicznym Kaesong. Choć zamknięto go na początku 2016 r. po testach rakietowych i jądrowych, dał on kapitałowi monopolistycznemu w Korei Południowej smak korzyści płynących z inwestowania na północy. Wystarczy porównać to: przeciętne miesięczne wynagrodzenie dla pracownika północnokoreańskiego wynosi 169 USD. Pracujący za płacę minimalną na Południu zarabia prawie 10 razy tyle, około 1,470 USD miesięcznie, pracując 40 godzin tygodniowo. [15]
Ponadto Korea Północna ma ogromną ilość zasobów mineralnych, które czebole chciałyby wykorzystać. Ponieważ Korea Północna nie ujawnia szczegółów dotyczących swoich zasobów naturalnych, trudno jest oszacować ich potencjalną wartość. Jednak według szacunków Koreańskiej Korporacji ds. Zasobów na Południu kwota ta przekracza 3 biliony USD. Ponadto w Korei Północnej istnieje duży zapas metali ziem rzadkich, niezbędnych materiałów do produkcji urządzeń cyfrowych, takich jak smartfony. Dla porównania, podczas gdy Korea Południowa jest piątym największym konsumentem minerałów na świecie, kraj ten jest słabo wyposażony w zasoby naturalne i musi zdobywać 90% zasobów mineralnych, które zużywa z importu zagranicznego. [16] Nic dziwnego, że południowokoreański rząd przeznaczył już około 1 mld USD na między-koreański fundusz współpracy gospodarczej.
Korzystna pozycja chińskiego imperializmu
Jednak Korea Południowa z pewnością nie jest jedyną imperialistyczną potęgą zdolną odgrywać hegemoniczną rolę w Korei Północnej. Chiny są znacznie silniejszą potęgą imperialistyczną niż Korea Południowa. [17] Ponadto mają one o wiele lepszą pozycję jako potencjalny przyszły władca Korei Północnej niż USA ze względów geograficznych, politycznych i historycznych. USA ma długą historię jako imperialistyczny agresor przeciwko Koreańczykom. Z drugiej strony Chiny pomogły ludowi koreańskiemu bronić się w wojnie w latach 1950-53 i od tego czasu stawały po jego stronie.
Oczywiście nie powstrzyma to USA przed skorzystaniem z kapitalistycznej restauracji w Korei Północnej. Ale jesteśmy raczej sceptyczni co do tego, czy amerykańskim kapitalistom monopolistycznym uda się odegrać dominującą rolę. [18]
Natomiast Chiny jako wschodząca potęga imperialistyczna mogą zaoferować integrację Korei Północnej w ramach ich ambitnej globalnej inicjatywy gospodarczej, tzw. Inicjatywy Pasa i Drogi. Jest to projekt infrastrukturalny obejmujący ponad 60 krajów i kosztujący ponad bilion dolarów amerykańskich. [19] Jeon Kyong-man, ekonomista z Instytutu ds. Koreańskiej Integracji Społecznej, może mieć rację, kiedy zwraca uwagę, że po zamieszaniu wokół szczytu Trump-Kim, uwaga Pyongyangu może zwrócić się nie ku Waszyngtonowi, ale ku Pekinowi: „Kim rozmawia z Trumpiem, ponieważ musi zmusić Stany Zjednoczone do wycofania sankcji. Potem nagłówki będą dotyczyły Kima i Xi Jinpinga.” [20]
Od marca Kim Dzong-un odbył już dwie wizyty, aby spotkać się z Xi, podczas gdy delegacja wysokiego szczebla z jego rządzącej Partii Pracy odwiedzała chińskie centra przemysłowe podczas 11-dniowej wizyty w maju poświęconej najnowocześniejszemu transportowi miejskiemu i najnowszym przełomom naukowym w Chinach.
Zhang Anyuan, główny ekonomista w Dongxing Securities w Pekinie, wskazuje na korzystną pozycję Chin w porównaniu z jej imperialistycznymi rywalami: „Biorąc pod uwagę położenie geograficzne, system gospodarczy, wielkość rynku, etap rozwoju gospodarczego, współpraca gospodarcza między Chinami a Koreą Północną ma zalety, które są niezastąpione i trudne do skopiowania.” [21]
Wreszcie, imperialistyczna Rosja ma również nadzieję zyskać na politycznym rozwoju wypadków na Półwyspie Koreańskim. W 2008 r. osiągnęła ona już porozumienie z Koreą Południową w sprawie wartej 100 miliardów dolarów umowy na dostarczenie rocznie 7,5 miliona ton rosyjskiego gazu ziemnego, początkowo przez rurociąg budowany przez Koreę Północną. Chociaż projekt ten został wstrzymany w następstwie pogorszenia się stosunków międzykoreańskich w ostatnich latach, rząd Putina zamierza wznowić ten projekt.
Krótko mówiąc, kilka imperialistycznych mocarstw - USA, Chiny, Rosja i Korea Południowa - ma nadzieję na wykorzystanie restauracji kapitalizmu w Korei Północnej na swoją korzyść. Jednak jeden ważny podmiot jeszcze nie przemówił - klasa robotnicza Korei Północnej, która ma silnego i zatwardziałego w boju sprzymierzeńca wśród swoich braci i sióstr na Południu!
To klasa robotnicza najbardziej cierpi z powodu konsekwencji kapitalistycznej restauracji. Nie będzie w milczeniu godzić się na praktyki „zatrudnij i zwolnij” [hire and fire] oraz super-wyzysk. Nie będzie też tolerować aroganckich zagranicznych kapitalistów i menedżerów. Stąd droga do kapitalistycznej restauracji będzie bardzo wyboista dla reżimu Kim Dzong-una i jego kolesi!
Przypisy
[1] Patrz rozdział VI w Michael Pröbsting: World Perspectives 2018: A World Pregnant with Wars and Popular Uprisings. Theses on the World Situation, the Perspectives for Class Struggle and the Tasks of Revolutionaries, RCIT Books, Wiedeń 2018, str. 95-105, https://www.thecommunists.net/theory/world-perspectives-2018/
[2] Michael Pröbsting: Cuba’s Revolution Sold Out? The Road from Revolution to the Restoration of Capitalism, sierpień 2013, str. 54, https://www.thecommunists.net/theory/cuba-s-revolution-sold-out/
[3] Choe Sang-Hun: As Economy Grows, North Korea’s Grip on Society Is Tested, The New York Times, 30 kwietnia 2017 https://www.nytimes.com/2017/04/30/world/asia/north-korea-economy-marketplace.html
[4] Cytat za: Andrew Salmon: What really is North Korea? Asia Times, 11 czerwca 2018 http://www.atimes.com/article/what-really-is-north-korea/
[5] Cytat za: Melissa Chan: Kim Jong Un is going “seriously capitalist”, 13 września 2017, https://news.vice.com/en_us/article/595kx8/kim-jong-un-is-going-seriously-capitalist
[6] David Volodzko: North Korea's Secret Weapon? Economic Growth, Bloomberg, 14 września 2017, https://www.bloomberg.com/view/articles/2017-09-14/north-korea-s-secret-weapon-economic-growth
[7] Cytat za: Andrew Salmon: What really is North Korea? Asia Times, 11 czerwca 2018 http://www.atimes.com/article/what-really-is-north-korea/
[8] Asia Times staff and Nile Bowie: Singaporean NGO shapes North Korean entrepreneurs, 8 czerwca 2018 http://www.atimes.com/article/the-singaporean-ngo-that-shapes-north-korean-entrepreneurs/
[9] Cytat za: Andrew Salmon: What really is North Korea? Asia Times, 11 czerwca 2018 http://www.atimes.com/article/what-really-is-north-korea/
[10] Steve Hanke: North Korea's Economic Crisis -- What Crisis? Forbes, 24 kwietnia 2018 https://www.forbes.com/sites/stevehanke/2018/04/24/north-koreas-economic-crisis-what-crisis/2/#520e3054a13d
[11] William Brown: Special Report: North Korea’s Shackled Economy, National Committee on North Korea, marzec 2018, str. 16
[12] Musun Kim: Is North Korea's economy coming out of the cold? Al Jazeera, 7.06.2018 https://www.aljazeera.com/news/2018/06/north-korea-economy-coming-cold-180607194512806.html
[13] Yoon Young-kwan: Getting to Yes with Kim Jong-un, 10 czerwca 2018, Project Syndicate, https://www.project-syndicate.org/commentary/kim-trump-singapore-summit-recipe-by-yoon-young-kwan-2018-06
[14] W kwestii analizy historycznego rozwoju południowokoreańsiego kapitalizmu odsyłamy nie tylko do rozdziału VI naszej książki „World Perspectives 2018”, ale również do starzej rozprawy: Michael Pröbsting: Capitalist Development in South Korea and Taiwan (1997), https://www.thecommunists.net/theory/capitalism-in-south-korea-taiwan/
[15] Musun Kim: Is North Korea's economy coming out of the cold? Al Jazeera, 7.06.2018 https://www.aljazeera.com/news/2018/06/north-korea-economy-coming-cold-180607194512806.html
[16] Musun Kim: Is North Korea's economy coming out of the cold? Al Jazeera, 7.06.2018 https://www.aljazeera.com/news/2018/06/north-korea-economy-coming-cold-180607194512806.html
[17] W sprawie analizy RCIT w kwestii Chin jako mocarstwa imperialistycznego odsyłamy do literatury wymienionej w specjalnej zakładce na naszej stronie internetowej: https://www.thecommunists.net/theory/china-russia-as-imperialist-powers/. W szczególności odsyłamy do Michael Pröbsting: The China Question and the Marxist Theory of Imperialism, December 2014, https://www.thecommunists.net/theory/reply-to-csr-pco-on-china/; Michael Pröbsting: The Great Robbery of the South. Continuity and Changes in the Super-Exploitation of the Semi-Colonial World by Monopoly Capital. Consequences for the Marxist Theory of Imperialism, Wiedeń 2013, rozdział 10, https://www.thecommunists.net/theory/great-robbery-of-the-south/
[18] Zajmowaliśmy się zaostrzeniem rywalizacji między wielkimi mocarstwami w różnych dokumentach z serii „Perspektywy światowe” oraz innych dokumentach zebranych w zakładce naszej strony internetowej: https://www.thecommunists.net/theory/china-russia-as-imperialist-powers/. Naszą najnowszą ocenę można znaleźć w IV rozdziale World Perspectives 2018: A World Pregnant with Wars and Popular Uprisings, https://www.thecommunists.net/theory/world-perspectives-2018/
[19] RCIT zajęło się tą chińską inicjatywą w różnych dokumentach. Patrz np. naszą broszurę Michael Pröbsting: The China-India Conflict: Its Causes and Consequences. What are the background and the nature of the tensions between China and India in the Sikkim border region? What should be the tactical conclusions for Socialists and Activists of the Liberation Movements? 18 sierpnia 2017, Revolutionary Communism Nr 71, https://www.thecommunists.net/theory/china-india-rivalry/
[20] Cytat za: Cynthia Kim, Christian Shepherd: North Korea seen looking to China, not U.S., for help in any economic transformation, 11 czerwca 2018 Reuters, https://www.reuters.com/article/us-northkorea-usa-economy-analysis/north-korea-seen-looking-to-china-not-u-s-for-help-in-any-economic-transformation-idUSKBN1J612G
[21] Cytat za: Cynthia Kim, Christian Shepherd: North Korea seen looking to China, not U.S., for help in any economic transformation, 11 czerwca 2018 Reuters, https://www.reuters.com/article/us-northkorea-usa-economy-analysis/north-korea-seen-looking-to-china-not-u-s-for-help-in-any-economic-transformation-idUSKBN1J612G